Ν. Σιδέρης, ο «Ποιητής» της ψυχανάλυσης ή ο ψυχαναλυτής της ποίησης.
Αφιέρωμα στον ψυχίατρο και συγγραφέα Νίκο Σιδέρη. Ο Νίκος Σιδέρης Ίδρυσε το Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας και Προσωπικής Ανάπτυξης «Γαληνός», όπου παιδιά και ενήλικες βρίσκουν σύγχρονες θεραπείες. Ένα τμήμα αυτού του Ινστιτούτου παρέχει δωρεάν ψυχική στήριξη σε ανθρώπους με καρκίνο. Ποιήματά του έχουν μελοποιηθεί, όπως ένα που λέγεται «Σοκολάτα Μπλουζ».
Ο Ν. Σιδέρης Ίδρυσε το Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας και Προσωπικής Ανάπτυξης “Γαληνός”, όπου παιδιά και ενήλικες βρίσκουν τις καλύτερες θεραπείες. Ένα τμήμα αυτού του Ινστιτούτου παρέχει δωρεάν ψυχική στήριξη σε ανθρώπους με καρκίνο. Ποιήματά του έχουν μελοποιηθεί, όπως ένα που λέγεται “Σοκολάτα μπλουζ”. Διδάσκει ότι την ιστορία τη γράφουν εκείνοι που καταφέρνουν συνθέσεις, και το κάνει ο ίδιος. Το βιβλίο του “Τα παιδιά δεν θέλουν ψυχολόγο. Γονείς θέλουν!” λειτούργησε σα λυτρωτική κοινωνική παρέμβαση και έδειξε πάλι τον δρόμο και τον ορίζοντα σε γονείς και κοινωνία που τους είχαν χάσει. Το έργο του συνθέτει την Ψυχανάλυση με την Αρχιτεκτονική, την Ιστορία, την Τέχνη, τη Λογοτεχνία, την Τέχνη του Ζην, του Νοσείν και του Θνήσκειν.
Νίκος Σιδέρης
Ένας άνθρωπος, κάθε Δευτέρα πρωί, εδώ και πολλά χρόνια, στέλνει μέιλ σε πλήθος ανθρώπους με ένα δεκαεπτασύλλαβο ποίημά του (χαϊκού). Στα μαθήματά του, εικονογραφεί τις έννοιες της Ψυχανάλυσης με παραδείγματα από τη σχέση του με τον Έκτορα, τον αγαπημένο του γάτο. Στο αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα και στην κατάληψη του Πολυτεχνείου ήταν από τους πρωτοστάτες. Σ’ εκείνο το ζόφο, κάθε τόσο διάβαζε τα βράδια στους φίλους ποιήματά του. Οι δάσκαλοί του τον αγαπούσαν πάντοτε. Γνώρισε την Ελλάδα σε πολλές εποχές της, και τη μελέτησε σε βάθος. Χρόνια στο Παρίσι, εμπλούτισε τις γνώσεις του στην Ψυχιατρική και σε ουκ ολίγους ακόμη τομείς: Ψυχανάλυση, Νευροψυχολογία-Νευρογλωσσολογία, Ιστορία, Συστημική θεραπεία κ.ά. Με τα βιβλία του, ευπώλητα, μετατρέπει τις πιο δύσκολες θεωρίες σε λόγο κατανοητό, άμεσα εφαρμόσιμο στη ζωή μας. Το τελευταίο μυθιστόρημά του “Ένα τραγούδι για τον Ορφέα” ξεδιπλώνει τους μαιάνδρους του έρωτα στη σκιά του καρκίνου. Ίδρυσε το Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας και Προσωπικής Ανάπτυξης “Γαληνός”, όπου παιδιά και ενήλικες βρίσκουν τις καλύτερες θεραπείες. Ένα τμήμα αυτού του Ινστιτούτου παρέχει δωρεάν ψυχική στήριξη σε ανθρώπους με καρκίνο. Ποιήματά του έχουν μελοποιηθεί, όπως ένα που λέγεται “Σοκολάτα μπλουζ”. Διδάσκει ότι την ιστορία τη γράφουν εκείνοι που καταφέρνουν συνθέσεις, και το κάνει ο ίδιος. Το βιβλίο του “Τα παιδιά δεν θέλουν ψυχολόγο. Γονείς θέλουν!” λειτούργησε σα λυτρωτική κοινωνική παρέμβαση και έδειξε πάλι τον δρόμο και τον ορίζοντα σε γονείς και κοινωνία που τους είχαν χάσει. Το έργο του συνθέτει την Ψυχανάλυση με την Αρχιτεκτονική, την Ιστορία, την Τέχνη, τη Λογοτεχνία, την Τέχνη του Ζην, του Νοσείν και του Θνήσκειν. Ανάμεσα σε δύο στιγμές θεραπείας και επιστήμης γράφει ποιήματα ή μυθιστορήματα ή δοκίμια, ή διαλογίζεται. Δάσκαλος συναρπαστικός, έχει ταξιδέψει σε όλη την Ελλάδα, και στο εξωτερικό, για να μιλήσει για ποικίλα θέματα. Ακάματος δημιουργός, δεν παύει να εκπλήσσει με την πρωτοτυπία των έργων του. Κάθε μέρα, διδάσκει, ο άνθρωπος χρειάζεται τουλάχιστον μισή ώρα χάζεμα. Πολλοί άνθρωποι λένε ότι αισθάνονται απέναντί του ευγνωμοσύνη. Η σοβαρότητα και το χιούμορ σ’ αυτόν πάνε χέρι-χέρι. Άνθρωπος αναγεννησιακός, όπως τον αποκαλούν, πάντοτε σεμνός και ουσιαστικός, πιστεύει ότι η προσφορά και η απολαβή του είναι ένα και το αυτό.
Αυτός ο άνθρωπος υπάρχει, και είναι γνωστός σε όλους μας. Καλωσορίζω λοιπόν τον Νίκο Σιδέρη, που σήμερα θα μιλήσει μαζί μας γι’ αυτά, και για πολλά άλλα.
Βιογραφικά στοιχεία
Σπούδασε Ιατρική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στο Παρίσι για μεταπτυχιακές σπουδές (ειδικότητα Ψυχιατρική, Ιστορία και Νευροψυχολογία-Νευρογλωσσολογία). Είναι διδάκτωρ του Τμήματος Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίουκαι διδάσκων ψυχαναλυτής, μέλος της Ψυχαναλυτικής Εταιρείας του Στρασβούργου (E.P.S.) και της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Ψυχανάλυσης (FEDEPSY). Εργάζεται στην Αθήνα ως ψυχίατρος, ψυχαναλυτής και οικογενειακός θεραπευτής. Έχει διδάξει, μεταξύ άλλων, στο Τμήμα Ψυχιατρικής του Τμήματος Ιατρικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, στο Κολλέγιο Αθηνών και στο Deree College. Από το 2003 διδάσκει στη Σχολή αρχιτεκτόνων του Ε.Μ.Π. το μάθημα «Αρχιτεκτονική και Ψυχανάλυση»[1].
Το βιβλίο του Τα παιδιά δεν θέλουν ψυχολόγο. Γονείς θέλουν έγινε μπεστ-σέλερ στην κατηγορία των μη μυθοπλαστικών έργων[2][3][4].
Εργογραφία
Ποίηση
Γκο, 1983 (Καστανιώτης)
Περίπλους ή ανατροπή των ονομάτων, 1990 (Καστανιώτης)
Τρυφερός κωπηλάτης, 2000 (Καστανιώτης)
Η τέχνη του κόκκου, 2011 (Μεταίχμιο)
Μυθιστορήματα
Ερωτικό τραγούδι, 1998 (Καστανιώτης)
Η μπαλάντα της σκόνης, 2003 (Καστανιώτης)
Ένα τραγούδι για τον Ορφέα, 2011 (Μεταίχμιο)
Μελέτες
Η εσωτερική διγλωσσία, 1995 (Καστανιώτης)
Και όμως μιλάνε – Έφηβος λόγος, 1999 (Καστανιώτης)
Αρχιτεκτονική και Ψυχανάλυση: Φαντασίωση και Κατασκευή, 2006 (futura)
Τα παιδιά δεν θέλουν ψυχολόγο. Γονείς θέλουν!, 2009 (Μεταίχμιο)
Όπως ειπώθηκαν εκεί και ακούστηκαν, 2008 (Μεταίχμιο)
Ο Φρόυντ κρυπτο-κόκκινος; – Ιστορία, θεωρία, φαντασίωση, 2009 (Opportuna)
Δεν παίζεις μόνο εσύ. Υπάρχουν κι άλλοι!, 2010 (Μεταίχμιο)
Ο ερωτισμός στην τέχνη, εικαστικές φαντασιώσεις, 2010 (Μεταίχμιο)
Παράδοξο και γοητεία στον Κ. Π. Καβάφη, 2012 (Γαβριηλίδης)
Μιλώ για την κρίση με το παιδί – εμπιστευτική επιστολή σε μεγάλους που σκέφτονται, 2013 (Μεταίχμιο)
Το κατά διαβόλου ευαγγέλιο – Πολιτική Ψυχολογία της Κρίσης, 2014 (Μεταίχμιο)
Bullying: Και όμως νικιέται! Μια στρατηγική για γονείς, παιδαγωγούς, παιδιά και όλους τους άλλους, 2016 (Μεταίχμιο) [Μαζί με τους: Δήμητρα Γιαννακοπούλου, Παύλο Χαραμή]
Γραμμένα στα Αγγλικά
John Shannon Hendrix & Lorens Holm (ed.), Architecture and the Unconscious, Ashgate, Oxford 2016. Κεφάλαιο με τίτλο Architecture and the Unconscious: Fantasy, Construction, and the Dual Spatiality. ISBN-13: 978-1472456472. ISBN-10: 1472456475.
Μεταφράσεις[
Κάρλος Καστανέντα, Ιστορίες δύναμης, 1978 (Καστανιώτης)
Βίλχελμ Ράιχ, Η ανάλυση του χαρακτήρα: Η τεχνική, 1981 (Καστανιώτης)
Βίλχελμ Ράιχ, Η ανάλυση του χαρακτήρα: Η θεωρία της διαμόρφωσης του χαρακτήρα, 1981 (Καστανιώτης)
Βίλχελμ Ράιχ, Άνθρωποι σε μπελάδες, 1988 (Καστανιώτης)
Βίλχελμ Ράιχ, Η ανάλυση του χαρακτήρα: Από την ψυχανάλυση στη βιοφυσική της οργόνης, 1990 (Καστανιώτης)
Ελεύθερες συζητήσεις με τον Ζαν Πιαζέ / επιμέλεια Ζαν – Κλωντ Μπρενγκιέ, 1999 (Καστανιώτης)
Μεταφρασμένα έργα του]
Architecture and Psychoanalysis: Fantasy and Construction, 2013, Kindle Edition, ASIN:B00FWPBWZ0
Fëmijët nuk duan psikolog, Duan prindër!, tr: Kleo Lati, Tiranë, Neraida, 2010 (Αλβανική μετάφραση του βιβλίου Τα παιδιά δεν θέλουν ψυχολόγο. Γονείς θέλουν!)[5]
Με το τελευταίο του Βιβλίο,
«ΤΟ ΚΑΤΑ ΔΙΑΒΟΛΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ», δίνονται απαντήσεις στο ποιοι ψυχολογικοί μηχανισμοί χαρακτηρίζουν την Ελλάδα της κρίσης, ειδικά στο πεδίο της Πολιτικής Ψυχολογίας; Ποια είναι η εσωτερική λογική του κυρίαρχου πολιτικο-μιντιακού λόγου; Ποιες είναι οι επιπτώσεις αυτού του λόγου στην ψυχική ζωή των ανθρώπων;
Αντικείμενο αυτής της μελέτης είναι η Πολιτική Ψυχολογία της κρίσης. Σκοπός της δεν είναι να καταδικάσει ή να χαράξει πολιτικές. Αλλά να αναλύσει κριτικά, μέχρι τα έσχατα βάθη, το ψυχικό αντίκρισμα και τίμημα του κυρίαρχου πολιτικού λόγου. Και να συναγάγει τα πρακτικά συμπεράσματα αυτής της ανάλυσης, παρέχοντας έτσι σε κάθε πολίτη εργαλεία και χώρο για να κατανοήσει βαθύτερα τη λογική της πολιτικής μας ζωής, συνεκτιμώντας τις ψυχικές διεργασίες που μετέχουν στην κρίση.
Το Βιβλίο: Μιλώ για την κρίση με το παιδί,
Εξετάζει στο πότε θα μιλήσει ο μεγάλος στο παιδί για την κρίση; Τι θα του πει; Και, το σπουδαιότερο, πώς θα του μιλήσει;
Το βιβλίο αυτό προσεγγίζει τέτοια ερωτήματα με τρόπο κατανοητό και άμεσα εφαρμόσιμο στην πράξη. Οι απαντήσεις του βασίζονται σε διεισδυτικές αναλύσεις των ψυχολογικών πτυχών της κρίσης και σε βαθιά γνώση του κόσμου των παιδιών. Παρέχοντας πολύτιμα εργαλεία σε γονείς, δασκάλους, παιδαγωγούς, αλλά και σε κάθε μεγάλο που έχει ζωτική σχέση με το παιδί ή ευθύνη για την εξέλιξή του: ειδικούς ψυχικής υγείας, κοινωνικούς λειτουργούς, διαμορφωτές της κοινής γνώμης, συγγραφείς βιβλίων για παιδιά… Βοηθώντας τους να μιλήσουν με το παιδί κατά τρόπο που προστατεύει τον ψυχικό του κόσμο από τα πλήγματα και τις απειλές και μετουσιώνει τη δοκιμασία σε πολύτιμα μαθήματα ζωής. Ενώ ταυτόχρονα παρέχει σε κάθε σκεπτόμενο πολίτη, τροφή για σκέψη και βαθύτερη κατανόηση των ανθρώπινων πλευρών και των ψυχολογικών μηχανισμών της κρίσης.
Ευρισκόμενος κανείς στο περίφημο Περιστύλιο της Βουλής των Ελλήνων, σίγουρα έχει κατά νου τις πολιτικές – και παραπολιτικές – συζητήσεις, τα σχόλια και τα «πηγαδάκια» στο περιθώριο των συνεδριάσεων του Κοινοβουλίου. Κι όμως, στο χώρο αυτό μπορεί κανείς, σηκώνοντας απλώς τα μάτια του, να αντικρύσει μία μάχη όχι κομματική, αλλά εθνική, μία μάχη για την ελευθερία, τη Μάχη της Πίνδου. Αναφερόμαστε βεβαίως στο περίφημο γλυπτό του Χρήστου Καπράλου. Το Μνημείο της Μάχης της Πίνδου είναι από τα πιο σημαντικά έργα της σύγχρονης παγκόσμιας γλυπτικής για το πνεύμα που εκφράζει, το χαρακτήρα των μορφών και τον πλούτο των εκφραστικών του διατυπώσεων. Χάρη στο συνδυασμό αρχαϊκών τύπων και λαϊκότροπων στοιχείων, μεμονωμένων μορφών και συλλογικών προσπαθειών, όλα καταλήγουν σε μία χωρίς προηγούμενο ενότητα. Με τη σχηματοποίηση των μορφών και τη χρησιμοποίηση παραστατικών αλλά και γεωμετρικών στοιχείων, την παραλληλία και την επανάληψη θεμάτων, το σύνολο αποκτά μια εκπληκτική φωνή. Ο Καπράλος δεν αποδίδει μόνο την πάλη ενός λαού για τη ζωή και την ελευθερία, αλλά εκφράζει και την προσωπική του πίστη στην ανάγκη συμφιλίωσης ανθρώπων και λαών, με μοναδικό στην παγκόσμια τέχνη τρόπο. Έργο-παράδειγμα και μάθημα έχει βρει ιδανική θέση στο Περιστύλιο της Βουλής των Ελλήνων.
Οι σκηνές της γλυπτικής αφήγησης
Ο καλλιτέχνης έχει συλλάβει τον ελληνικό λαό και τις διαφορετικές φάσεις από τις οποίες διήλθε ο βίος του κατά τον πόλεμο αποδίδοντας επτά κύριες σκηνές.
Η γλυπτική του αφήγηση ξεκινάει με την «Ειρηνική ζωή» , όπου αποτυπώνει ρεαλιστικά μία σκηνή της καθημερινής αγροτικής ζωής, θέλοντας να δείξει την ήρεμη όσο και επίμοχθη πραγματικότητα του ελληνικού λαού, πριν την περιπέτεια του πολέμου. Στη δεύτερη σκηνή «Αρχίζει ο Πόλεμος» , με δύο ενότητες μορφών, αριστερά τους αγρότες να εγκαταλείπουν τα χωριά τους και δεξιά τους στρατιώτες να αναχωρούν για το μέτωπο. Η ειρηνική ατμόσφαιρα της πρώτης σκηνής έχει χαθεί, η αγωνία του άμαχου πληθυσμού αλλά και η αποφασιστικότητα των ένοπλων δίνουν το στίγμα της έντασης και της αγωνίας. Στη συνέχεια αποδίδεται το καθαυτό θέμα του «Πολέμου». Εδώ ο γλύπτης αποδίδει μία επική ατμόσφαιρα, επεισόδια συμπλοκής, μάχης σώμα με σώμα, με τους Έλληνες να υπερισχύουν των Ιταλών, που υποχωρούν προς τα δεξιά, και να καταγράφουν την εποποιία του ’40, ένα μάθημα θάρρους και πίστης όχι μόνο για τον ίδιο τον ελληνικό λαό, αλλά για όλους τους λαούς που παλεύουν, διαχρονικά, για την ελευθερία. Ακολουθεί, στην επόμενη σκηνή, η «Επιστροφή από τον Πόλεμο», με τους ίδιους στρατιώτες, νικητές του αλβανικού μετώπου, να επιστρέφουν παρελαύνοντας για να συναντήσουν τους δικούς τους. Εδώ η ένταση της πάλης παραχωρεί τη θέση της στο συναισθηματικό χαρακτήρα του ανταμώματος αγαπημένων προσώπων. Θα ακολουθήσει η πικρή και επώδυνη «Κατοχή», με τα πάθη και τα δεινά του λαού, τη στέρηση και την εξαθλίωση, τις πληγές του πολέμου. Ο δραματικός χαρακτήρας των μορφών αποδίδει κατά τον πλέον πειστικό τρόπο την τραγική πραγματικότητα της περιόδου. Κι όμως, η ζοφερότητα των περιστάσεων δεν είναι ικανή να τιθασεύσει τον ελευθερόπνοο χαρακτήρα του ελληνικού λαού, που προβαίνει σε «Αντίσταση», με όποιο τρόπο μπορεί. Τέλος, ο τερματισμός του πολέμου και η απελευθέρωση σηματοδοτείται με το επεισόδιο με τη «Λατέρνα», γύρω από την οποία συγκεντρώνονται όλοι οι πολίτες, σε μία ωδή στην ειρηνική ζωή.
Η εικαστική έκφραση του ελληνικού μεγαλείου
Ο Χρήστος Καπράλος με τη «Μάχη της Πίνδου» φτάνει σε ένα ύψιστο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα, φιλοτεχνώντας ένα κορυφαίο έργο συνολικά της νεοελληνικής γλυπτικής, ευρύτερα της νεώτερης ευρωπαϊκής. Υιοθετώντας τον τύπο του αρχαϊκού ελληνικού ανάγλυφου, διασυνδέει τη νεώτερη γλυπτική δημιουργία με την διαχρονική γλυπτική παράδοση του ελληνισμού. Πέραν της τυπολογίας, ο Καπράλος στυλιστικά συναρμόζει την κλασική αντίληψη για τη μνημειακή φόρμα με τη μοντέρνα, αφαιρετική πραγμάτευση μορφών και λεπτομερειών. Αυτά δε τα μορφοπλαστικά στοιχεία ανυψώνουν το θέμα του από το επίπεδο του ιστορικού επεισοδίου, με συγκεκριμένη χρονική τοποθέτηση, στο επίπεδο του διαχρονικού έργου. Εδώ τελικά ο γλύπτης δεν αναπλάθει απλώς και μόνον τις μορφές που κατήγαγαν την περήφανη νίκη στο Έπος του 1940, αλλά καταφέρνει να αποδώσει αρχετυπικά τη νίκη του ελευθερογνώμονα και φιλειρηνικού ανθρώπου επί του φιλοπόλεμου.
Κι είναι αυτό ακριβώς το πρότυπο, στους και πάλι χαλεπούς καιρούς (με άλλους όρους αλλά ουσιαστικά κοινές ρίζες) που βιώνει ο κόσμος μας, το οποίο έχει ανάγκη, της Ελλάδας, σαφώς, περιλαμβανομένης. Σήμερα χρειαζόμαστε να επιστρατεύσουμε το πνεύμα του δύσκολου αγώνα και της προσπάθειας με πίστη στον άνθρωπο, πνεύμα που η ζωφόρος του Καπράλου τόσο εύληπτα αποδίδει, γι’ αυτό και ιδεατά κοσμεί τη Βουλή των Ελλήνων – μακάρι ως παράδειγμα.
